ఈ మధ్య మన దేశంలో కూడా 'కళాఖండాల' పిచ్చి వెర్రితలలు వేస్తోంది. ఈ పిచ్చి ఆనవాయితీ ప్రకారం ముందు హోలీవుడ్ లో పుట్టి, అక్కణ్ణుంచి మన దేశానికీ, మన రాష్ట్రానికీ దిగుమతి అయింది. 'కళాఖండాలు' అంటే ఉత్తమ చలన చిత్రాలకు మన మేధావులు పెట్టుకున్న ముద్దుపేరన్నమాట. (అంటే ''కళను నరికి పోగులు పెట్టిన ముక్కలు'' అని అర్థం).

హాలీవుడ్ నిర్వచనాలు

'కళాఖండం' అనే దానికి హాలీవుడ్ లో చాలా అర్ధాలు చెబుతారు. ''జీవితమును అత్యంత వాస్తవికముగా చిత్రించునది'' అని కొందరు చెబుతారు. (ఉదా : హీరో భోంచేస్తున్నాడనుకోండి. అతని ఎదురుగ్గా కెమేరాని పావుగంటసేపు పాతేస్తారన్న మాట). ''తక్కువ ఖర్చుతో ఔట్ డోర్ లో నిర్మించునది'' అని మరికొందరు అంటారు. (ఉదా: వీటిల్లో, పడిపోయిన గోడలు, దుబ్బు జుట్టు బిచ్చగాళ్ళు, హృదయసౌందర్యము గల మెల్లకన్ను హీరో, రొమ్ము దగ్గర చిరిగిపోయిన జాకెట్ ధరించిన పేద హీరోయిను మొదలయినవి వుంటాయి. ''అత్యంత మేధావంతముగా నిర్మించినవి'' అని మరొక నిర్వచనం. (సింబాలిజం గట్రా నింపి అర్థం కాకుండా తీయడం అన్నమాట. ఎంత అర్ధం కాకపోతే అంత గొప్ప కళాఖండం. ఈ చిత్రాల్లో అన్నీ సింబల్సే వుంటాయి. హీరోకి బదులు అతని వీపు మాత్రం కనిపిస్తుంది).

అసలు హాలీవుడ్డేతర చిత్రాలన్నింటినీ కళాఖండాలుగా భావించేవారు కూడా వున్నారు. అంతేకాదు. వాళ్ళ దృష్టిలో ఎంత దూరం దేశం నుంచి దిగుమతి అయితే అంత కళాఖండం. ఈ అభిప్రాయాన్ని మన్నించే హాలీవుడ్ నిర్మాత ఎవరైనా కళాఖండం నిర్మించదలచుకుంటే కెమేరా బుజాన వేసుకుని దేశాంతరం పోవాలి.

అసలీ నకిలీ

కళాఖండాలు అసలు ముందు ఇటలీ లోనూ, జపాన్ లోనూ పుట్టాయి. ఈ మధ్య ఫ్రాన్స్, జర్మనీ, ఇండియా (బెంగాల్), రష్యాలలో కూడా తయారవుతున్నాయి. ఈ దేశాల్లో తయారైన చిత్రాలకే అంతర్జాతీయ చలనచిత్రోత్సవాల్లో బహుమతులు వస్తున్నాయి. ఈ చిత్రాలను మిగతావాళ్లంతా బరితెగించి కాపీ కొట్టేస్తున్నారు. కళాఖండం అంటే (1) హాలీవుడ్డేతర (2) చౌక (3) వాస్తవిక చిత్రమని అభిప్రాయపడే అమెరికన్ యువదర్శకులు కొందరు ఈమధ్య న్యూయార్క్ వీధుల్లో సినిమాలు తీయడం ప్రారంభించారు. మొత్తానికి కళాఖండాల నిర్మాణానికి తగిన వాతావరణం హాలీవుడ్ లో లేదన్న నమ్మకం మాత్రం అందరిలోనూ పాతుకుపోయింది.

ఎక్కడైనా కొత్తదనం కనిపిస్తే వేలం వెర్రిగా అందరూ దాన్నే గుడ్డిగా అనుకరిస్తూ, చివరికి దానిమీద అసహ్యం పుట్టేటట్లు చేయడం అన్నిరంగాల్లోనూ జరుగుతూనే వుంది. మోడరన్ పొయిట్రీ ఇలాగే వెర్రితలలు వేశాయి. శ్రీశ్రీ గారు మహాప్రస్థానం రాసింతర్వాత యువకవులంతా పొలోమని ఆయన వెంట పడ్డారు. జుట్టుపీక్కుని, చొక్కాలు చింపుకుని, గుండెలుబాదుకుంటూ ఆకలి కవిత్వం రాశారు. చివరికి ఆకలికవిత్వం మీద అందరికీ డోకుపుట్టింది. ముళ్ళపూడి రవణగారు హాస్యంలో కొత్తశైలిని సృష్టించే సరికి ఓ వందమంది రచయితలు ఆయన చొక్కా పట్టుకుని నడవటం మొదలు పెట్టారు. హాస్యం పేరు చెప్పుకుని వాళ్లంతా సింపుల్ సెంటెన్సులు రాయడం మానేశారు. అలాగే ఆబ్ స్ట్రాక్ట్ ఆర్ట్ పేరిట సిరామరకలు, పిచ్చి గీతలు కూడా చిత్రకళగా చెలామణీ అవుతున్నాయి.

సుమారు పన్నెండేళ్ళ క్రితం బొంబాయిలో అంతర్జాతీయ చలన చిత్రోత్సవం జరిగింది. అప్పట్నించే కళాఖండాల మోజు ప్రారంభమయింది. దరిమిలా మోజు ముదిరి పిచ్చి అయింది. 'బైసికిల్ థీఫ్', 'రాషొమాన్', 'యూకీవారీసూ' వంటి గొప్ప చిత్రాలను, ఆ ఉత్సవంలో ప్రదర్శించారు. 'బైసికిల్ థీఫ్'ను చూసిన మర్నాడే బిమల్ రాయ్ గారు 'దోబిఘా జమీన్' తీయడం ప్రారంభించారు. 'యూకీవారీసు' చిత్రాన్ని చూసి మన వాళ్ళంతా కథలో జాగా లేకపోయినా ఎలాగో ఒకలాగు ఒక అరటిక్కెట్టును ఇరికించడం, చివరికి ఆ పిల్లాణ్ణి రైలు పట్టాలమీద పరుగెత్తించడం ప్రారంభించారు. 'యూకీవారీసు'లో పిల్లాణ్ణి రైలు పట్టాలమీద పరుగెత్తించడం కేవలం 'త్రిల్' కోసం కాదు. దానికి వేరే చాలా ప్రయోజనం వుంది. అది సూక్ష్మరహస్యం. అదేమిటో చిత్రం చూసినవాళ్ళలో నూటికి 90 మందికి అర్థం కాదు. మన ప్రొడ్యూసర్లు నూటికి 90 మంది కోవకే చెందుతారు.

తర్వాత సత్యజిత్ రాయ్ గారు వచ్చి మొదటి చిత్రంతోనే దిగ్విజయయాత్ర చేసే సరికి, మర్నాటికల్లా ఓ డజను నకిలీ సత్యజిత్ రాళ్ళు వెలిశాయి. వీళ్ళలో ఎక్కువ మంది బెంగాలీలే. సత్యజిత్ రాయ్ ని అనుకరింపజూస్తున్న వాళ్ళలో చాలామంది చిత్రం యెంత నెమ్మదిగా నడిస్తే అంత కళాఖండం అని మాత్రమే అర్థం చేసుకున్నారు. వీళ్ళు ఎలాంటి చిత్రాలు తీసినా 'అయ్య బాబోయ్ కళాఖండం' అని గుండెలు బాదుకునే పత్రికలు చాలా వున్నాయి.

ఆంధ్రా 'ఇంటలెక్చువల్స్'

కళాఖండాలపిచ్చి మన ఆంధ్రా 'ఇంటలెక్చువల్స్'కి కూడా పుట్టింది. అసలు ఈ ఇంటలెక్చువల్స్ (మేధావులు) ఎవరో ముందు తేల్చుకుందాం. వీళ్ళు సాధారణంగా 20 ఏళ్ళు దాటినవారూ, 55 ఏళ్ళలోపు వాళ్లూ అయి వుంటారు. వీళ్ళు ఎక్కువగా రచయితలు, జర్నలిస్టులు, కళాకారులు, లాయర్లు, కాలేజీ విద్యార్థులు అయివుంటారు. చేతులో ఏదైనా ఇంగ్లీషు పత్రికగానీ, మాగజైను గానీ పట్టుకుని, లావుపాటి కళ్ళజోడు పెట్టుకున్న పెద్ద మనిషి ఎక్కడైనా కనిపిస్తే నిస్పందేహంగా అతను ఇంటలెక్చువల్. కళాఖండం అంటే మీ ఉద్దేశం ఏమిటి అని నిగ్గదీసి అడిగితే వీళ్ళలో ఒక్కరూ చెప్పలేరు. అసలు చెప్పుకోడానికి నామోషీగా వుంటుంది కూడాను. కాని వీళ్ళకి కొన్ని బండగుర్తులున్నాయి. ఆ గుర్తులున్న వాటిని వీళ్ళు కళాఖండాలంటూ వుంటారు. ఇంటలెక్చువల్స్ లిస్టులో చేరాలని మోజుపడేవాళ్ళు వాటిని పొగుడుతూ వుంటారు. పాపం కొందరు ఈ గుర్తులు తెలియక మామూలు చిత్రాన్ని కూడా కళాఖండమనుకుని పొగిడేసి, తర్వాత కాదని తెలుసుకుని నాలిక్కరుచుకుంటూ వుంటారు. అలాంటి వారు కళాఖండాలను గుర్తించడానికి ఈ క్రింది బండగుర్తులను బట్టీ పట్టడం మంచిది.

బండగుర్తులు

1. ఇతర చోట్ల 'కళాఖండం' అనే మాటని కేవలం సాంఘిక చిత్రాలకే ఉద్దేశించి మాట్లాడుతున్నారు. కాని మన తెలుగులో ఈ మాట సాంఘికాలకు, చరిత్రాత్మకాలకు కూడా వర్తిస్తుంది. పౌరాణికాలు, జానపదాలు ఎంత గొప్పగా వున్నాసరే కళాఖండాలు కావు. డైరెక్టర్ ఎన్ని ఐడియాలు గుప్పించి, మొర్రోమని మొత్తుకున్నాసరే వాటిని కళాఖండాలని గుర్తించడానికి మన ఇంటలెక్చువల్స్ ఒప్పుకోరు. మరీ బ్రహ్మాండంగా వుంటే డైరెక్టర్ ఆత్మశాంతి కోసం 'బాక్సాఫీస్ చిత్రం' అని మాత్రం అంటారు. ఎందుకంటే-జానపదాలు ''ఉట్టి కట్టు కథలు. అర్థం పర్థం వుండదు. అన్నీ మాయలు, మంత్రాలు, కత్తియుద్ధాలు, గుర్రపు స్వారీలు. ఇవి ఆడవాళ్ళకీ, పిల్లలకే గానీ మనలాంటి వాళ్ళకి కాదు''. ఇహ పౌరాణిక చిత్రాలయితే-పాపం డైరెక్టర్ ఎంత చిత్తశుద్ధితో తీసినా సరే- ఈకకు ఈక పీకి మహాకవి తిక్కనగారి వర్ణనలతోనూ, పూర్వం ఇదే చిత్రంలో గగ్గయ్యగారు చేసిన యాక్షన్ తోనూ పోల్చి లక్ష ఎత్తిపొడుపులు పొడుస్తారు. అసలు పౌరాణిక చిత్రాలను మెచ్చుకోవడం నాగరీకం కాదు. మహా అయితే ''ఏదో కాలక్షేపానికి ఫరవాలేదనుకోండి'' అంటారు. కె.వి. రెడ్డి గారు 'పాతాళభైరవి' చిత్రాన్ని అద్భుతంగా నిర్మించారు. నిజానికి ఇంతవరకు తెలుగు సినిమాల్లో దానికి సాటి వచ్చే జానపద చిత్రం లేదు. అయినా మేధావులు దాన్ని 'కళాఖండం' అనలేదు. 'బాక్సాఫీస్ చిత్రం' అని మాత్రమే సర్టిఫికేట్ ఇచ్చారు. ఎందుకు? అది జానపదం గనుక; అందులో మాయలు, మంత్రాలు వున్నాయి గనుక; వాస్తవికత లోపించింది గనుక. కానీ ఈ మేధావులే కె.వి. రెడ్డి గారు అంతకు పూర్వం తీసిన 'పోతన'ను కళాఖండంగా లెక్కవేశారు. ఎందుకు? అది చారిత్రాత్మక చిత్రం కనుక. కానీ మరి ఆ చిత్రంలోనూ వాస్తవికత లేదు. పోతన సుమారు 500 ఏళ్ళ క్రిందటివాడే. అయినా అందులో దేవుడు ప్రత్యక్షంకావడం, చెంబులు, తప్పేలలూ నడిచిరావడం, గిన్నెలన్నీ లడ్డూలతో నిండిపోవడం, చివరికి హనుమంతులవారు ప్రత్యక్షమై దుష్టుణ్ణి శిక్షించటం లాంటి 'అసందర్భాలు' ఎన్నో చూపించారు. 'వేమన'లో కూడా ఇంతే. అయినా మనవాళ్ళ కవి కళాఖండాలే అయినాయి.
2. ఇక సాంఘిక చిత్రాలలో కళాఖండాలను గుర్తించడానికి కొన్ని కిటుకులున్నాయి. పడిపోయిన గోడలు, మాసిపోయిన గడ్డాలు, చిరిగిపోయిన చొక్కాలు ఎక్కువగా కనిపిస్తే అది కళాఖండమే. ఇవన్నీ వాస్తవికతకు సంకేతాలు. ఈ చిత్రాలలో హాస్యం బొత్తిగా వుండదు, నత్తనడకతో మొరోజుగా వుంటాయి.
3. భాష తెలిసినా మీకు సినిమా ఏమీ అంతుపట్టలేదనుకోండి... అది కళాఖండం అన్నమాట. అర్థంకాలేదని ఆక్షేపించకండి. పక్కన ఎవరైనా మేధావి వుంటే నవ్వేస్తాడు. మనం ఇంకా డైరెక్టర్ స్థాయికి ఎదగలేదని సరిపెట్టుకోండి. ఇంకో గుర్తు. ఈ చిత్రాలు సాధారణంగా గొడ్డలితో నరికేసినట్లు సగంలో ఎక్కడో అర్థంతరంగా ఆగిపోతాయి. 'సమాప్తం' అని తెరమీద చూపితేనే గాని మనకు ఆ విషయం తెలియదు. 'సుపర్బ్' అంటూ దర్జాగా జేబుల్లో చేతులు పెట్టుకుని లేచి నుంచోండి.
4. చిత్రంలో మతిభ్రమణం, వైద్యం, సైకో ఎనాలసిస్సు వున్నాయంటే నిస్సందేహంగా అది కళాఖండమే. ఇటువంటివాటిల్లోనే సింబాలిజం గట్రా వుంటాయి. చాలా జాగ్రత్తగా చూడాలి. తెరమీద కనిపించే ప్రతి వస్తువు ఏదో మహత్తరమైన దానికి సంకేతమన్నమాట. విరిగిన కుర్చీ వుంటే అది చితికిన ఆశకి చిహ్నమన్న మాట. గతుకుల రోడ్డు చూపిస్తే అది కష్టాలతో నిండిన జీవితపథం అన్నమాట. ఇలా మీ వూహాశక్తిని బట్టి, మీ మేధను బట్టి, లాగినకొద్దీ, పీకినకొద్దీ అనంతంగా అర్థాలు పుట్టుకొస్తూ వుంటాయి. డైరెక్టర్ ని అడిగితే ''అంతా మీ వూహకే వదిలాను'' అంటాడు. అందుకని మీకు తోచిన అర్థాలు మీరు చెప్పుకుని ఇంతే మనస్తోమతు అని వూరుకోండి.
5. పావలా ప్రేక్షకులచే చెప్పులు విసిరించుకుని రెండో వారమే నిష్ట్రమించిన చిత్రాలన్నీ 'మాబ్'కి అర్థంకాని మహత్తర కళాఖండాలు, మళ్ళీ వచ్చినప్పుడు మరిచిపోకుండా చూడండి. వాటిలో తప్పనిసరిగా 'యాంటీ సెంటిమెంటు' వుండి వుంటుంది. దర్శక నిర్మాతల సాహసాన్ని మెచ్చుకోండి.
6. ఇక చరిత్రాత్మక చిత్రాల్లో కళాఖండాలను గుర్తించడానికి కొన్ని బండగుర్తులున్నాయి. చిత్రం ఆరంభంలో టైటిల్ మ్యూజిక్ కి ఏదైనా వర్ణంగానీ, త్యాగరాజు కీర్తనగానీ ఉపయోగిస్తే అది కళాఖండం. ఇటువంటి చిత్రాల్లో కల్తీలేని శుద్దకషాయం లాంటి శాస్త్రీయ సంగీతాన్ని ఉపయోగిస్తారు.
7. ఇతర భాషలలో కళాఖండాలను గుర్తించడం కష్టం. ఎందుకంటే భాష తెలీదు కనుక, అయినా వాటికీ కొన్ని బండగుర్తులు జ్ఞాపకం పెట్టుకోండి. కత్తి యుద్ధాలు, అద్భుతాలు, అపరాధ పరిశోధనలు, సాహసాలు లేని ఇంగ్లీషు చిత్రాలన్నీ కళాఖండాలే. ఫ్రెంచి, ఇటాలియన్, జాపనీస్, జర్మన్, రష్యన్ చిత్రాలన్నీ కళాఖండాలే. (ఎంత బ్రహ్మాండమైనవి కాకపోతే అంతదూరం నుంచి దిగుమతి చేస్తారు!) మీ పట్టణంలో మంచి సెంటరులో వున్న అందమైన పెద్ద థియేటరులో ఆదివారంనాడు, పండుగనాడు మార్నింగ్ షోగా వేసే ప్రతి విదేశీ చిత్రం కళాఖండమేనని జ్ఞాపకం వుంచుకోండి.

ఈ బండగుర్తులను జ్ఞాపకం పెట్టుకుని, తదనుగుణంగా మీరు వ్యాఖ్యానాలు చేస్తుంటే మిమ్మల్ని ఇంటిలెక్చువల్స్ కాదని అనగల దమ్ము ఎవరికీ వుండదు.