vhk Icon

నోబెల్ బహుమతిని తిరస్కరించడం ద్వారా జాఁపాల్ సార్త్ర్ యూరోపియన్ మేధావి వర్గంలో సంచలనం రేకెత్తించినట్లుగానే, ఉస్తాద్ విలాయత్ ఖాన్ 1964లో సంగీత, నాటక అకాడమీ అవార్డును తిరస్కరించడం ద్వారా భారతీయ సంగీత రంగంలో తీవ్ర సంచలనం రేకెత్తించారు.

షాజహన్ చక్రవర్తి ముంతాజ్ పట్ల తన ప్రేమకు శాశ్వత చిహ్నంగా తాజ్ మహల్ ను నిర్మించాడు. అతి సుందరమైన ఆ పాలరాతి సౌధం భూలోకపు అద్భుతాలలో ఒకటి అయింది. షాజహాన్, ముంతాజ్ ల ప్రేమ కూడా అంత అద్భుతంగా, అంత నిత్య నూతనంగా శతాబ్దాలుగా కళా హృదయాన్ని పరవశింపజేస్తున్నది. 'కాలం చెక్కిలిపై ఘనీభవించిన కన్నీటి చుక్క' అని దానిని ఒక కవి అభివర్ణించాడు. తాజ్ మహల్ ను ప్రత్యక్షంగా చూసిన ఏ కవీ దానిపై కవిత్వం చెప్పకుండా ఉండలేడు. తాజ్ మహల్ ను చూస్తే పామరునికి కూడా కవిత్వం పుట్టుకొస్తుంది. ఎందరో చిత్రకారులు తాజ్ సౌందర్యాన్ని వివిధ కోణాల నుంచి పరికించి చిత్రాలు రచించారు.

విలాయత్ ఖాన్ సితార్ వాదన పద్ధతి, శైలి, ఆయన వాయించే 'గత్'లు పూర్తిగా ఆయన సొంతం. శతాబ్దాలుగా వాడుకలో ఉన్న పద్ధతికి స్వస్తి చెప్పి, గాత్ర సంగీతాన్ని అనుకరిస్తూ సితార్ పై ఒక సరికొత్త పద్ధతిని ఆయన ప్రవేశపెట్టారు. దానిని 'గాయకీ అంగ్' అంటారు. ఆ పద్ధతిని విలాయత్ ఖాన్ ప్రవేశపెట్టారు కనుక అది 'విలాయత్ ఖానీ బాజ్' అయింది. ('బాజ్' అంటే వాయించే పద్ధతి-లేక టెక్నిక్) ఆయన వాయించే 'గత్'లు కూడా ప్రత్యేక శైలిలో ఉంటాయి. వాటిని 'విలాయత్ ఖానీ గత్' లని అంటారు. సితార్ పై 'గాయకీ అంగ్'ను ప్రవేశపెట్టడం ద్వారా, అనేకానేక చిత్రమైన, క్లిష్టమైన గమకాలను, 'బోల్'లను పలికించడం ద్వారా విలాయత్ ఖాన్ సితార్ హోదాను ఎన్నో రెట్లు పెంచి, భారతీయ వాద్యాలలో దానికి అత్యున్నత స్థానం కల్పించారు. దానికొక పరిపూర్ణత నిచ్చారు.

హిందూస్థానీ సంగీత ప్రియులకు రవిశంకర్ ను తలచుకోగానే చట్టుక్కున విలాయత్ ఖాన్ జ్ఞాపకం వస్తారు. అలాగే విలాయత్ ఖాన్ ను తలుచుకోగానే రవిశంకర్ జ్ఞాపకం వస్తారు. వారిద్దరిలో ఒకరిని గురించి చెప్పుకుని, ఇంకొకరిని గురించి చెప్పుకోకుండా ఉండలేము. ఎందుకంటే ఇద్దరికీ మధ్య విపరీతమైన పోటీ ఉంది. దేశ విదేశాలలో ఇద్దరికీ అసంఖ్యాక అభిమానులు ఉన్నారు. సితార్ ప్రియులలో రవిశంకర్ పార్టీ, విలాయత్ ఖాన్ పార్టీ ఉన్నాయి. రెండు పార్టీలవారికీ ఇద్దరన్నా అభిమానమే. కాకపోతే ఒక పార్టీ వారికి రవిశంకర్ అంటే కాస్త ఎక్కువ అభిమానం. రెండో పార్టీ వారికి విలాయత్ ఖాన్ అంటే కాస్త ఎక్కువ అభిమానం. ఇద్దరికీ దేశమంతటా శిష్యులున్నారు. నలభై అయిదేళ్ళలోపు వయస్సులో ఉన్న సితార్ విద్వాంసులలో సగం మందికి పైగా వీరిద్దరి శిష్యులే. ఇప్పటికి దాదాపు ఇరవై ఏళ్ళుగా దేశంలో సితార్ కు సంబంధించినంత వరకు గట్టిగా చెప్పుకోదగినవి రెండే రెండు బాణీలున్నాయి. ఒకటి రవిశంకర్ బాణీ, రెండోది విలాయత్ ఖాన్ బాణీ.